کتابخانه ملی و خرید نخستین کتاب فارسی چاپ شده

نسخه‌ای از نخستین کتاب فارسی چاپ شده در جهان که در سال 1639 میلادی در شهر لایدن هلند منتشر شده توسط کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران خریداری شد

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کتاب «داستان مسیح» اولین کتاب چاپی با الفبای فارسی در900 صفحه به همراه متن اصلی آن به زبان و خط لاتینی است که حدود 400 سال قبل به وسیله مولانا قاسم لاهوری در دربار اکبر شاه، امپراتور مغولی هند به زبان فارسی ترجمه شده است.

در این کتاب علاوه بر زندگی حضرت مسیح، بخش‌هایی با عناوین داستان سن پیترو (زندگی پطروس مقدس) و عنصرهای زبان فارسی (دستور زبان فارسی) وجود دارد که بخش «عنصرهای زبان فارسی» اولین دستور زبان فارسی تألیف شده در جهان نیز به شمار می‌رود.

این کتاب که در آغاز تاریخ استعمار کشورهای اروپایی و با هدف تبلیغات دینی و مسیحی در شبه قاره هند توسط هلند به عنوان یکی از قدرت های بزرگ آن دوران منتشر شده است به دلیل نیاز کارگزاران استعمارگر به آشنایی با زبان و ادبیات فارسی که زبان رایج شبه قاره هند آن روز بوده است دارای بخش دستور زبان فارسی است.

این نسخه که توسط کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و در راستای وظیفه حفظ میراث مکتوب ایران و گردآوری مجموعه‌ای از کلیه کتابهای منتشر شده به زبان فارسی خریداری شده است، نسخه ای کامل و سالم است که با پوست دباغی شده بز صحافی و تجلید شده است.

کتاب«داسنان مسیح» در حال حاضر در مجموعه ایرانشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران نگهداری می‌شود.

در همین حال به گزارش همشهری آنلاین به نقل از مهر، نورالله مرادی، کتابدار نامی و از مشاوران علی‌اکبر اشعری رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در گفت وگویی با این خبرگزاری به تشریح ویژگی‌های این کتاب پرداخت.

وی که مشاور اطلاع رسانى رئیس کتابخانه ملى و مسئول خرید نخستین کتاب چاپ شده به خط و زبان فارسی  بود ،روند شناسایی آن و خریداری‌اش توسط این کتابخانه را تشریح کرد. 

وی گفت: نخستین کتابی که در ایران چاپ شد، «ساقموس»نام داشت که خط و زبان آن ارمنی بود و مربوط به اوایل قرن 11 هجری (بین سال‌های 1025 تا 1030) در زمان شاه عباس بود که در کلیسای وانگ در جلفای اصفهان یافت شد اما اولین کتابی که به زبان فارسی چاپ شده "جمادیه" نام دارد که متعلق به قائم مقام فراهانی و زمان بعد از جنگهای ایران و روس است.

وی افزود: کتابی که اخیراً با عنوان «زندگی عیسی مسیح (ع)» توسط کتابخانه ملی خریداری شده در واقع نخستین کتابی است که به خط و زبان فارسی در دنیا چاپ شده است. این کتاب در سال 1027 در دربار اکبرشاه از پادشان هندوستان و توسط مولانا میرزای قاسم لاهوری از لاتینی به فارسی ترجمه شد.

این استاد رشته کتابداری اضافه کرد: کتاب اخیر در سال 1035 هجری (برابر با 1639 میلادی) در شهر لایدن هلند چاپ شد. حجم "زندگی عیسی مسیح (ع)" حدود 1000 صفحه است که به دو زبان فارسی (سمت راست صفحات) و لاتینی (سمت چپ) نوشته شده است.

مشاور اطلاع رسانى رئیس کتابخانه ملى ایران با اشاره به بخش‌های مختلف این کتاب، گفت: قسمت اول که حدود 600 صفحه دارد به زندگی عیسی مسیح (ع) می‌پردازد و در قسمت دوم در حجمی حدود 200 صفحه، زندگی پطرس قدیس را مورد توجه قرار داده و باقیمانده آن که در واقع بخش سوم کتاب را تشکیل می‌دهد، یک دوره دستور زبان فارسی البته تنها به زبان لاتینی است.

مرادی سپس به سرگذشت نخستین کتاب فارسی چاپ شده در جهان پرداخت و افزود: چاپ این کتاب با پیشرفت استعمار در آسیا و هلند به عنوان یکی از دول استعماری، مقارن بوده است. در آن زمان شرکتی به نام هلند شرقی در هند و با هدف تسلط بیشتر به مردمان آن سرزمین که خط و زبانشان فارسی بود، فعالیت می‌کرد.

وی ادامه داد: بر همین اساس شرکت مذکور برای کارگزارانش دوره‌های دستور زبان فارسی می‌گذاشت و از سوی دیگر برای ترویج و تبلیغ آئین‌ خودشان (مسیحیت) به مردمان آن سرزمین که عموماً مسلمان و هندو بودند زندگی عیسی مسیح را تبلیغ می‌کردند و این کتاب در واقع ترکیبی  از اینگونه سیاستها است.

مرادی با اشاره به اهمیت خرید نخستین کتاب فارسی چاپ شده در جهان توسط کتابخانه ملى ایران گفت: این کتاب 400 سال پیش چاپ شد و متاسفانه جای آن در کتابخانه ملی خالی بود اما من که چندی پیش نسخه‌ای از آن را در یکی از کتابخانه‌های اروپایی دیدم اخیراً متوجه شدم یکی از دوستانم نسخه‌ای از این کتاب را دارد و بعد از صحبت‌های اولیه او را متقاعد کردم که آن را به کتابخانه ملی بفروشد.

مشاور اطلاع رسانى رئیس کتابخانه ملى ایران بدون اشاره به رقم توافقی میان این فرد با مسئولان کتابخانه ملی گفت: بعد از صحبتهای طولانی با این فرد وی هم در نهایت با پیشنهاد من موافقت کرد و این نسخه را به کتابخانه ملی فروخت. اما نکته مهم درباره نسخه مذکور که با پوست دباغی شده بز صحافی و تجلید شده، این است که تمامی صفحات کتاب سالم است و هیچگونه افتادگی ندارد.

مرادی ابراز امیدواری کرد که به زودی این نسخه در محفظه‌ای شیشه‌ای در سالن ایرانشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی در معرض دید عموم علاقمندان قرار گیرد و با اشاره به اهمیت این نسخه افزود: نکته مسلم این است که تعداد نسخه‌های موجود از این کتاب در جهان بسیار کم است اما وظیفه کتابخانه ملی ایجاب می‌کند که بیشتر به اینگونه نسخه‌ها توجه کند و آنها را خریداری و در معرض استفاده پژوهشگران قرار دهد.